Bizans tarihinde 600’lü yıllar ülkenin iktisadi, mali ve sosyal bakımdan en kötü dönemiydi. İmparatorluk ekonomisi çökmüş, yönetim zayıflamış ve ilk çekişmeler baş göstermişti. Aşırı vergiler köylüleri güçsüzleştirmişti. Güçlü bir aristokrat sınıfı devlete meydan okuyordu. İdari mekanizma otoritesini kaybetmiş, ücretli askerlerle ayakta tutulmaya çalışılan orduda başı bozukluk hakim olmuştu. İmparatorluğun varlığını sürdürecek gücü ve imkanı kalmamıştı. Bu nedenlerle Bizans Kralı Heraklius, ordunun masraflarını karşılayabilmek için kiliselerdeki altın ve gümüşten yapılmış süs eşyalarının eritilip paraya çevrilmesini emretmişti. Pek çok vali, Kral Heraklius’a isyan etmiş, imparatorluk parçalanma noktasına gelmişti.
İmpartorluk ordusu 613 yılında Antakya yakınlarında İranlılara karşı ağır bir yenilgiye uğradı. Bu yıllardan sonra Bizans İmparatorluğu aleyhine başka olaylarda gerçekleşti ancak Heraklius ülkenin kurtuluşu için ciddi değişiklikler yaparak kısa sürede toparlanmasını sağladı. İmparatorluğun bu toparlanma döneminin ardından Bizans, İranlılara karşı gerekli hazırlıkları yaptıktan sonra m.s. 622 Aralık ayında aralarında bir savaş daha yaşandı. Bu savaşta İran ağır bir yenilgiye uğradı.
Heraklius İranlılara karşı kazandığı parlak zaferden sonra büyük bir ihtişam içinde Kudüs’e geldi. İşte bu dönemde İslam Peygamberi Hz. Muhammed’in (s.a.v.) tebliğ mektubu elçiler aracılığıyla kendisine ulaştırıldı. Mektupta şunlar yazıyordu.
Bismillahirrahmanirrahim
Allan’ın kulu ve elçisi Muhammed’den Bizanslıların büyük reisi Heraklius’a:
“Selam hakikat yolunu izleyene (olsun)! İlave edeyim ki seni bütün olarak İslam’a davet ediyorum. İslam’ı kabul etki felah bulasın. İslam’ı kabul etki Allah değerini iki kat artırsın. Ama eğer kaçınırsan, tebanın günahı da senin üzerine yüklenecektir.
Ve siz, ey Kitab’ı Mukaddes’in insanları (ey Ehl-i Kitap) sizinle bizim aramızda aynı olan bir söze doğru geliniz; ki biz ancak Allah’a taparız, O’na hiçbir şeyi ortak koşmayız ve aramızda kimse kimseyi, Allah’ın dışında sahip (Rab) edinmez. Şimdi eğer kaçınırlarsa, şöyle deyiniz: Şahit olun biz Müslümanlardanız (Allan’a teslim olanlarız).”
De ki: “Ey Kitap Ehli, bizimle sizin aranızda müşterek bir kelimeye gelin. Allan’tan başkasına kulluk etmeyelim, O’na hiçbir şeyi ortak koşmayalım ve Allah’ı bırakıp bir kısmımız bir kısmımızı Rabler edinmeyelim. Eğer yine yüz çevirirlerse, deyin ki: Şahit olun, biz gerçekten Müslümanlarız.” (Al-i Suresi 64)
Heraklius gelen elçiyi çok iyi karşıladı. Heraklius, Hz. Muhammed’e (s.a.v. hakkında daha fazla bilgi edinmek istiyordu. Bu nedenle o bölgede O’nu tanıyan bir kimse varsa huzuruna getirilmesini istedi. O sırada Kureyşlilerden bir ticaret kafilesi orada bulunuyordu. Heraklius onları karşılamak için tacını giydi, tahtına oturdu. Bizans’ın büyük devlet adamları İmparator’un etrafına sıralanmışlardı. O esnada orada bulunana ticaret kafilesi İmparatorun huzuruna getirildi. Heraklius Kureyş kafilesine içlerinde Hz. Muhammed’e (s.a.v.) yakın birisi olup olmadığını sordu. Ve aralarında dikkat çekisi şu konuşma yapıldı.
-İçinizde Peygamber ailesinin mevkii nasıldır?
– Muhammed (s.a.v.) ail bir ailedendir.
– Ondan evvel aileniz içinde Peygamberlik iddiasında bulunan oldu mu?
– Hayır olmadı.
– Aileniz içinden hükümdar çıktı mı?
– Hayır çıkmadı.
– Ona tabii olanlar artıyor mu, eksiliyor mu?
– Artıyor.
– Onun dinine girdikten sonra çıkar var mıdır?
– Hayır yoktur.
– Peygamberlik davasından önce bu zatın hiç yalan söylediğini görmüş müydünüz?
– Asla.
– Sözünde durmadığı hiç oldu mu?
– Hayır.
– Peygamberin size emirleri tavsiyeleri nelerdir?
– Yalnız Alla’a kulluk ediniz, O’na ortak koşmayınız, atalarınız dinini bırakın! diyor. Namaz kılmayı, zekat vermeyi, iffetli olmayı, doğru söylemeyi, akrabaya saygılı olmayı emrediyor.
Bundan sonra Heraklius’un söylediği sözler Hz. Muhammed’in (s.a.v.) güzel ahlakının insanlar üzerindeki etkisini göstermesi açısından çok etkileyici bir örnektir.
Herakius:
Peygamberin sülalesini sordum. Asil bir aileden geldiğini söylediniz. Peygamberlerin soyu daima asil olur. Evvelce ailesi içinden hiç kimse böyle bir davada bulundu mu? dedim. Bulunmadığını söylediniz. Böyle olsaydı Hz. Muhammed’in davetini eski bir davanın devamı sayardım. Ailesi içinde hükümdarlık eden bir kimse gelmiş mi? dedim. Gelmedi dediniz. Bundan da onun servet ve saltanat arkasında koşmadığını anladım. Evvelce onun bir yalanını duydunuz mu? sorumun cevabı: “Hayır” oldu. Onun yalan söylemediğine şehadet ettiniz. Ona uyanlar artıyor mu eksiliyor mu? soruma da: Daima artıyor, dediniz. Hak dinde daima böyle olur. İman kalpde kökleşince, bir daha çıkmaz. Hiç kimseyi aldattı mı? dedim. Peygamberin kimseyi aldatmadığını itiraf ettiniz. Hakiki peygamberler böyledir. Sizi, neye davet ettiğini sordum. Peygamberin sizi Allah’tan korkmaya, Allah’a kulluk etmeye, O’na ortak koşmamaya çağırdığını söylediniz. Eğer bu sözleriniz doğruysa, ben de size haber vereyim ki, pek yakın zamanda, o zatın olacaktır. Arabistan’a gidebilsem, Onunla görüşmek için her türlü zahmete katlanırdım. Yanında olsaydım, kendi elimle onun ayaklarını yıkardım, suyunu dökerdim.
Bu mektup ve karşılığında Heraklius’un tepkisi Hz. Muhammed’in (s.a.v.) tebliğ gücünün çok açık bir delilidir. Aynı zamanda da Ehl-i Kitap’a yapılacak tebliğde de Kur’an ayetlerinin ne derece etkili olduğunu gösteren hikmetli bir örnektir. Hz. Muhammed (s.a.v.) Hristiyanlığa yazdığı tebliğ mektuplarında hep Kur’an ayetlerini aktarmış, Kur’an’da Allah’ın emrettiği Ehl-i Kitap ile olması gereken ilişkileri ve diyalogları da emredilen şekilde yerine getirmiştir.
